ΣΗΜΥΔΕΣ ΚΑΙ BONSAI

(Σκέψεις για την χρησιμοποίηση σημύδας ως θέμα για bonsai)

Υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν ότι οι σημύδες δεν αποτελούν καλό υλικό για να δημιουργήσει κανείς bonsai. Η προφανής ερώτηση θα μπορούσε να είναι: γιατί; Η πραγματική ερώτηση όμως είναι μάλλον: για ποιον; Για ποιον δηλαδή είναι ή δεν είναι καλές οι σημύδες για δημιουργία bonsai. Η σημύδα συχνά θεωρείται ως ο φτωχός συγγενής σε σχέση με άλλα είδη κι αυτό συμβαίνει για μια σειρά από λόγους.

  •      Το μέγεθος των φύλλων είναι κάπως μεγάλο (όχι αρκετά είναι η αλήθεια)
  •     Έχουν την τάση να ρίχνουν / χάνουν κλαδιά
  •     Έχουν πολύ δυνατή και άναρχη ανάπτυξη
  •     Συνήθως υπολείπονται σε χαρακτήρα (δραματική κίνηση) στον κορμό τους
  •     Είναι κατάλληλες συνήθως μόνο για όρθιο κανονικό ρυθμό
  •     Οι Ιάπωνες δεν τις προτιμούν καθόλου ως bonsai

Κάποιοι από τους παραπάνω λόγους μπορεί να γίνουν πιστευτοί, αλλά θα πρέπει να αναρωτηθεί κάποιος ποιος το λέει και γιατί. Είναι γιατί έχουν κάποιο δίκιο ή απλά είναι κάτι που δεν είναι καλό για αυτούς;

Υπάρχουν στην πραγματικότητα όμορφα παραδείγματα σημύδων που μεγαλώνουν ως bonsai. Φανταστικό nebari, κομψός ασημένιος-λευκός κορμός, και λεπτεπίλεπτο πράσινο φύλλωμα είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που προσφέρουν, προς τι λοιπόν αυτή η κακή φήμη;

 

Οι Ιάπωνες δεν χρησιμοποιούν σημύδες για bonsai.

Το πρώτο σημείο που προσέχει κανείς είναι ότι υπάρχει μια αξιοσημείωτη έλλειψη από σημύδες bonsai, που να είναι πραγματικά υψηλής ποιότητας, σαν τα δέντρα που βλέπουμε να δημιουργούνται από άλλα είδη κυρίως από Ιάπωνες καλλιτέχνες. Αυτό από μόνο του είναι αρκετά περίεργο γιατί η σημύδα είναι από τα πιο κοινά είδη δέντρων και μάλιστα σε μεγάλη αφθονία και μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να υπάρχουν λόγοι που υποδηλώνουν ότι οι σημύδες δεν κάνουν καλά bonsai.

 

Η αλήθεια εδώ είναι ότι πράγματι είναι κάπως δύσκολο να βάλεις την σημύδα να συνεργαστεί με τους αισθητικούς κανόνες των bonsai. Είναι στην φύση τους να έχουν πολύ έντονη ανάπτυξη και κάποιες φορές συμπεριφέρονται σε μικρότερα κλαδιά σαν να είναι αναλώσιμα. Μια υγιής σημύδα στην φύση έχει όλη την ανάπτυξη που χρειάζεται και έτσι μπορεί να αντέξει το χάσιμο κάποιων μικρότερων κλαδιών, στην πραγματικότητα είναι ο τρόπος της να αραιώνει την εσωτερική της βλάστηση.

 

Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση δημιουργίας bonsai όπου συνήθως εκτιμούμε ένα σχέδιο με σχετικά λίγα κλαδιά, αυτά που προσφέρουν το πιο ευχάριστο περίγραμμα, αυτή η συνήθεια που έχουν οι σημύδες είναι, το λιγότερο που μπορούμε να πούμε, άβολη. Επίσης αν παρατηρήσει κανείς τον κύκλο ζωής τους (στα είδη που χρησιμοποιούνται περισσότερο για bonsai) θα βρει ότι είναι δέντρα που δεν ζουν πολύ, περίπου 60-80 χρόνια. Αν και αναφέρονται και κάποια είδη που ζουν πολύ περισσότερο, από 100-400 χρόνια.

Στην Ιαπωνία η σημύδα σπάνια μεγαλώνει ως bonsai εξ αιτίας των παραπάνω. Συνδυάστε τα ανωτέρω με μερικούς πραγματικά κρύους χειμώνες και καταλαβαίνεται τι γίνεται με ένα δέντρο που ρίχνει κλαδιά για τα οποία έχεις ξοδέψει χρόνια για να αναπτύξεις.

Η παραγωγή και δημιουργία bonsai στην Ιαπωνία είναι επιχείρηση, είναι επένδυση, άρα και προσδοκία μελλοντικής απόδοσης και κατά συνέπεια μόνον σίγουρα στοιχήματα αξίζει να γίνονται. Η σημύδα δεν είναι ένα καλό εμπορικό στοίχημα. Δυστυχώς η σημύδα παραμελείται ως bonsai επειδή δεν έχει καλή εμπορική προοπτική για τους καλλιεργητές. Αυτό όμως δεν μπορεί και δεν πρέπει να σταματήσει εμάς τους υπόλοιπους συνηθισμένους θιασώτες των bonsai να χρησιμοποιούμε τις σημύδες, ειδικά αν αντανακλούν το τοπικό μας περιβάλλον για να διαμορφώνουμε κάποια όμορφα και ποιοτικά δέντρα.

Οι Ιάπωνες αντανακλούν την φυσική αισθητική τους στον σχεδιασμό bonsai και ‘μείς έχουμε υιοθετήσει κατά πολύ αυτή την αισθητική. Ωστόσο υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες και επαγγελματίες των bonsai σε όλο τον κόσμο και ειδικότερα στην Ευρώπη που δίνουν μια πιο τοπική ερμηνεία στην τέχνη τους.

Ας δούμε όμως και τις καλές πλευρές της σημύδας και ας διευρύνουμε λίγο την φαντασία μας.

Οι σημύδες είναι πολύ κοινό είδος, μεγαλώνουν σε όλο τον κόσμο, κυρίως όμως στο βόρειο ημισφαίριο, σε μια ποικιλία κλιματολογικών συνθηκών. Επειδή είναι τόσο διαδεδομένη μπορεί κανείς να πάρει σχετικά εύκολα άδεια για να την συλλέξει, αλλά και μπορεί να την βρει σε πολλά φυτώρια σε οικονομικές τιμές.

 

Η σημύδα έχει έντονη ανάπτυξη. Θα πετάξει συνήθως ένα νέο βλαστό/κλαδί 50-60 εκατοστών σε μια μόνο καλλιεργητική περίοδο και θα το ξυλοποιήσει σε δύο περιόδους. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να είναι κάποιος τολμηρός μαζί της όταν την αναπτύσσει, αρκεί να γνωρίζει και να τηρεί τις καλλιεργητικές ιδιαιτερότητες του είδους. Μπορεί να αντέξει ένα λάθος που έγινε σε οποιοδήποτε τμήμα της, γιατί απλά την επόμενη χρονιά θα υπάρξει ξανά εκεί ανάπτυξη. Εάν χαθεί ένα κλαδί μπορεί να μεγαλώσει ένα άλλο.

Η ταχύτητα της ανάπτυξής της θα υποχρεώσει κάποιον που ασχολείται μαζί της να εξασκήσει τις πρακτικές του γνώσεις στις τεχνικές των bonsai τρεις φορές γρηγορότερα από ό,τι με ένα Acer ή άλλα είδη. Μπορεί κανείς να εξασκηθεί σε μεγάλο βαθμό στην δημιουργία διακλάδωσης, στο κόψιμο φύλλων, στην αποφύλλωση και στο συρμάτωμα χωρίς να ανησυχεί ιδιαίτερα για πιθανά λάθη.

Εναέριες καταβολάδες γίνονται εύκολα στις σημύδες και μάλιστα με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Η έντονη ανάπτυξη που διαθέτει από την φύση της σημαίνει ότι εφαρμόζεις κάποιες τεχνικές και σε σύντομο χρονικό διάστημα παίρνεις εύκολα ένα καινούριο δέντρο.

Οι σημύδες μεγαλώνουν σε πολύ ρηχά εδάφη και συχνά έχουν φανταστικό nebari επειδή είναι δέντρα αποικιστές. Η σημύδα φυτρώνει σε πολλές περιπτώσεις σε φτωχά και αβαθή εδάφη πάνω από χαλίκι ή άμμο. Αν θελήσει να συλλέξει κάποιος μια τέτοια σημύδα μπορεί να εισχωρήσει με ένα φτυάρι λίγο κάτω από τον κορμό και απλά να την τραβήξει επάνω. Μπορούν να βρεθούν σημύδες με κορμό 15 εκατοστών με μπάλα ρίζας στο ίδιο βάθος, αλλά με πολύ προχωρημένο nebari.

Λέγεται ότι επειδή έχουν σχετικά μεγάλα φύλλα δεν είναι κατάλληλο είδος για bonsai. Δεν είναι όμως ούτε συκιές, ούτε πλατάνια. Σίγουρα υπάρχει μια χρονική στιγμή στην σεζόν που τα φύλλα της είναι στην καλύτερη τους εμφάνιση.

Άλλωστε δεν θεωρούμε ακατάλληλα για bonsai κάποια είδη που προσφέρουν ανθοφορία ή φρούτα εξ αιτίας των μεγάλων φύλλων που συνήθως διαθέτουν. Μια μηλιά shohin με φρούτα επάνω της μοιάζει φανταστική , αλλά όχι τόσο όμορφη όταν τα μηλαράκια πέσουν και μείνει μόνο με τα φύλλα της.

Είναι λοιπόν ζήτημα εποχικότητας. Έτσι και μια σημύδα δίνει την καλύτερη εμφάνιση της νωρίς την άνοιξη όταν αρχίζει να βγάζει φύλλα. Τότε τα οδοντωτά φύλλα της έχουν ένα φρέσκο πράσινο χρώμα που σε συνδυασμό με τον ασημί και μαύρο, ανάλογα με το είδος, κορμό της δίνουν μια υπέροχη εικόνα.

Για να μην αναφέρουμε ότι με την πρόοδο της διακλάδωσης του δέντρου έχουμε καλύτερα αποτελέσματα και σε αυτόν τον τομέα.

Η μακροβιότητα της σημύδας μπορεί να είναι ένα ερώτημα αλλά μόνο στην περίπτωση που την μεγαλώνει κανείς από σπόρο και περιμένει να γιορτάσει τα εκατοστά του γενέθλια. Σε αυτή την περίπτωση πράγματι θα ήταν μεγάλη απογοήτευση να δει κάποιος το έργο της ζωής του να πεθαίνει πριν από αυτόν. Αν είστε όπως οι περισσότεροι θιασώτες των bonsai και ξεκινήσατε να ασχολείστε κάπως πιο αργά μαζί τους, αναρωτηθείτε, έχει καμιά σημασία το παραπάνω;

Υπάρχει μια πικρή στατιστική αλήθεια όσον αφορά εισαγόμενα bonsai στην Ευρώπη, κυρίως από Ανατολικές χώρες, Ιαπωνία, Κορέα, Κίνα. Δύσκολα βρίσκονται τέτοια δέντρα εδώ που να επιζούν πάνω από 40 χρόνια από την στιγμή που θα έρθουν. Πολλά από αυτά ζουν μόλις για λίγα χρόνια. Αυτό συμβαίνει γιατί παίρνουμε τα δέντρα αυτά από τις φυσικές τους κλιματολογικές συνθήκες και τα φέρνουμε σε κλίματα όπου απλά δεν ευημερούν. Γιατί λοιπόν να μην καλλιεργούμε αυτόχθονα είδη που έχουν πολύ μεγαλύτερα ποσοστά επιβίωσης και μπορούν να αντέχουν και περισσότερα πιθανά λάθη από μέρους μας; Όπως οι σημύδες για παράδειγμα;

 


Για ποιον τελικά είναι καλό είδος η σημύδα για bonsai;

Η απάντηση είναι ότι οι σημύδες δεν είναι και ούτε πρόκειται να γίνουν ποτέ ένα καλό εμπορικό είδος για bonsai και, επιπλέον, δεν θα καταφέρουν να έχουν υψηλή αξία για όλους τους προαναφερθέντες λόγους.

Ωστόσο είναι υπέροχα δέντρα για να μάθει κανείς. Θα μεγαλώσουν σχεδόν οπουδήποτε με μεγάλη επιτυχία, θα συγχωρήσουν λάθη και στα κατάλληλα χέρια μπορούν να κάνουν ωραία bonsai. Ελάχιστες είναι οι τεχνικές και οι μέθοδοι που δεν μπορούν να εφαρμοσθούν επάνω τους και εφ’όσον μας ενδιαφέρει να έχουμε ένα αυτόχθον είδος στη συλλογή μας με την κατάλληλη για αυτό διαμόρφωση, τότε μπορούμε να έχουμε στα χέρια μας κάτι ιδιαίτερο.

Το στυλ που θα επιλεγεί μπορεί να είναι το formal ή και informal upright, αλλά ακόμη και cascade, αν πετύχει κανείς το κατάλληλο δέντρο.

Μπορούν να φυτευτούν επίσης σε διάταξη δάσους και να μεγαλώνουν σε ομάδες, κάτι που επιτρέπει σε αυτού του είδους τον σχεδιασμό να ξεπερνά πιο εύκολα πιθανές απώλειες κλαδιών.

   Δεν υπάρχει κανένας λόγος λοιπόν, έστω και για κάποιον αρχάριο, να μην αρχίσει να μαθαίνει τα βασικά χρησιμοποιώντας μια σημύδα ως υλικό και αν είναι αρκετά εργατικός και επιμελής μαζί της να καταλήξει με ένα αξιοπρεπές δέντρο ως ανταμοιβή.

 

Πηγή

Bonsaibasho.com