Το πολύ είναι καλό;
Η αλήθεια είναι ότι τα φυτά χρησιμοποιούν όλους τους διαθέσιμους πόρους που θα βρουν στο έδαφος. Και είναι δελεαστικό για μας να υποθέσουμε από αυτό ότι, προσθέτοντας περισσότερο λίπασμα, το αποτέλεσμα θα είναι περισσότερη ανάπτυξη. Έτσι φαίνεται αφού παρατηρούμε ότι τα φυτά μας μεγαλώνουν και αναπτύσσονται περισσότερο όταν λιπαίνονται.
Δεν είναι όμως ακριβώς έτσι.
Τα φυτά διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά την απόκρισή τους στα θρεπτικά συστατικά του υποστρώματος, πράγμα που υπαγορεύεται από τους ρυθμούς ανάπτυξης κάθε είδους, από την ηλικία τους, το είδος του ριζικού τους συστήματος και την ικανότητα απορρόφησης των θρεπτικών ουσιών.
Τα φυτά έχουν πολύ διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Όσοι αναπτύσσουν μεγάλη ποικιλία ειδών γνωρίζουν ότι κάποια δέντρα αναπτύσσονται με έντονους ρυθμούς και άλλα όχι. Η αύξηση των θρεπτικών ουσιών στο έδαφος με λίπανση δεν θα αλλάξει τους εγγενείς ρυθμούς ανάπτυξης κάθε είδους.
Για παράδειγμα, ας συγκρίνουμε τους ρυθμούς ανάπτυξης σε μια φτελιά και σε ένα πυξάρι. Εάν εφαρμόσουμε ίσες ποσότητες λιπάσματος σε καθένα από αυτά τα δύο δέντρα, που έχουν ίδιο μέγεθος και ίδια ηλικία, θα πάρουμε την ίδια ποσότητα ανάπτυξης στο καθένα απ΄τα δύο, δηλαδή θα αφομοιώσουν και τα δύο την ίδια ποσότητα θρεπτικών ουσιών και θα την ενσωματώσουν σε νέα ανάπτυξη; (Νέοι οφθαλμοί, νέα κλαδιά και φύλλωμα;)
Η απάντηση είναι όχι. Το πυξάρι θα υστερήσει σημαντικά έναντι της φτελιάς.
Ακόμη και δέντρα του ίδιου γένους έχουν διαφορετικές απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά και θα ανταποκριθούν διαφορετικά σε διάφορα επίπεδα συγκέντρωσης θρεπτικών ουσιών που βρίσκονται στο υπόστρωμα.
Η ανάπτυξη που παρατηρείται σε διαφορετικά είδη πεύκων κατά τη διάρκεια μιας περιόδου για παράδειγμα, ποικίλει σημαντικά και στο μέγεθος της ανάπτυξης των κεριών τους και στην χρονική διάρκεια που αυτή συντελείται. Τα κεριά των Whiteκαι Redpinesθα φτάσουν τα 10 και 15 εκ. σε μήκος έως το τέλος Απριλίου και δεν θα αυξηθούν σημαντικά για το υπόλοιπο διάστημα της περιόδου. Σε άλλα είδη πεύκων όμως τα κεριά και οι νέοι βλαστοί θα φτάσουν επίσης σε αυτό το μήκος μέχρι τον Απρίλιο, αλλά θα συνεχίσουν να επεκτείνονται έως και τον Σεπτέμβριο και μέχρι τότε θα έχουν φτάσει τα 50, 60 ίσως και 90 εκ. σε μήκος.
Είναι γνωστοί άλλωστε οι πολύ διαφορετικοί ρυθμοί ανάπτυξης των δύο διάσημων ιαπωνικών πεύκων που χρησιμοποιούνται για bonsai. Της Ιαπωνικής μαύρης πεύκης και την Ιαπωνικής λευκής πεύκης. Αυτά τα δύο ποτέ δεν πρόκειται να αυξάνονται με τον ίδιο τρόπο ή ρυθμό. Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ακόμη και μέσα στα όρια του ίδιου γένους υπάρχουν διαφορετικές αντιδράσεις στα επίπεδα λιπάσματος του υποστρώματος.
Επιπτώσεις στην ανάπτυξη από την αύξηση της λίπανσης
Η αύξηση της λίπανσης δεν προκαλεί πάντα αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης. Η ανταπόκριση πολλών φυτών σε αυξημένη λίπανση έχει μελετηθεί πάρα πολύ, ιδιαίτερα σε καλλιεργούμενα φυτά. Ως αποτέλεσμα αυτής της μελέτης και στο γράφημα που αναπαριστά την καμπύλη της σχέσης ποσότητας λιπάσματος και απόδοσης σε ανάπτυξη, υπάρχει ένα σημείο όπου αποδεδειγμένα η αύξηση της ποσότητας σε λίπασμα (σε ποσότητα και συχνότητα εφαρμογών) προκαλεί από εκείνο το σημείο και μετά μειωμένη και ασθενική ανάπτυξη. Καθώς προστίθεται όλο και περισσότερο λίπασμα το κέρδος σε αποδόσεις ανάπτυξης είναι όλο και λιγότερο και τελικά τείνει να γίνει αρνητικό και επιπρόσθετα μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία των φυτών σε ασθένειες και σε ανωμαλίες στην ανάπτυξη.
Βέλτιστη πρακτική χρήσης λιπασμάτων
Οπωσδήποτε φαίνεται να υπάρχει μια βέλτιστη πρακτική ποσότητας και χρόνων εφαρμογής λιπασμάτων για κάθε δέντρο (που ποικίλει από περίπτωση σε περίπτωση), η παραβίαση της οποίας είναι τελικά επιβλαβής. Η σωστή χρήση της λίπανσης για ένα φυτό είναι μάλλον μια περιορισμένη και με μέτρο εφαρμογή λίπανσης παρά το αντίθετο. Εδώ επίσης πρέπει να σημειωθεί πως κρυμμένες τοξικότητες, κυρίως από χημικά λιπάσματα, μπορεί να είναι παρούσες στο φυτό αρκετόν καιρό πριν εκδηλωθούν τα ίδια τα συμπτώματα της τοξικότητας αυτής. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι καλλιεργητές bonsaiειδικότερα θα πρέπει να αποφεύγουν συστηματικά την χρήση υγρών ή στερεών χημικών λιπασμάτων και να χρησιμοποιούν περισσότερο οργανικά και φυσικά λιπάσματα αργής αποδέσμευσης. Τα γρήγορα και βεβιασμένα αποτελέσματα δεν οδηγούν πάντα σε ιστορίες επιτυχίας στην καλλιέργεια φυτών και δέντρων και σίγουρα όχι στην περίπτωση δέντρων που αναπτύσσονται στον περιορισμένο μικρόκοσμο ενός bonsaiή trainingpot.
Χρονικοί περιορισμοί
Η νέα ανάπτυξη σε κάθε ξεχωριστή σεζόν διαφέρει επίσης στο πότε συμβαίνει και για πόσο καιρό διαρκεί ανάμεσα σε διαφορετικά δέντρα. Υπάρχουν δέντρα που εκδηλώνουν νέα ανάπτυξη συνεχώς απ΄την άνοιξη μέχρι και το τέλος του καλοκαιριού, όπως οι γιουνίπεροι και τα χαμαικυπάρισσα (HinokiCypress), και άλλα που αναπτύσσονται μόνο κατά την διάρκεια της άνοιξης, όπως η οξιά και τα Euonymous. Εφαρμόζοντας υψηλές ποσότητες λίπανσης σε αυτά τα τέσσερα δέντρα για παράδειγμα, μπορεί να προκαλέσουμε περισσότερη ανάπτυξη στα δύο πρώτα από αυτά, αλλά όχι στα δύο τελευταία. Προσθέτοντας περισσότερο λίπασμα στην Οξιά και στο Euonymous όλο το καλοκαίρι δεν κάνουμε τίποτε περισσότερο από σπατάλη, δεδομένου ότι δεν πρόκειται να εμφανισθεί καμία νέα αύξηση.
Ο παράγοντας της ωριμότητας του δέντρου.
Τα δέντρα όπως είναι γνωστό διαφέρουν ως προς την συνολική τους ανάπτυξη, αναλόγως του αν είναι νεαρά ή πιο ώριμα. Η φυσιολογία των νεαρών δέντρων είναι διαφορετική από τα πιο ώριμα δέντρα. Τα νεαρά τείνουν να μεγαλώνουν πιο γρήγορα και για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Μερικά σπορόφυτα μπορούν να αποκτήσουν διπλάσιο μέγεθος μέσα σε έναν χρόνο, κάτι που σίγουρα δεν συμβαίνει από μια ηλικία και μετά. Αντίθετα κάποια ώριμα δέντρα θα δώσουν ανάπτυξη με το ξεκίνημα της άνοιξης, αλλά στις αρχές καλοκαιριού θα σταματήσουν και μέχρι το τέλος καλοκαιριού θα έχουν αρχίσει να μπαίνουν σε κατάσταση ύπνωσης.
Τα παλαιότερα δέντρα πρέπει οπωσδήποτε κάποια στιγμή να χαμηλώσουν ρυθμούς. Προφανώς ένα δέντρο που διπλασιάζεται κάθε χρόνο σε μέγεθος θα γινόταν τεράστιο σε κάποιο σύντομο αριθμό ετών, αν διατηρούνταν ο ρυθμός αυτός ανάπτυξης, και αυτό είναι κάτι που δεν παρατηρείται στην φύση.
Η προσθήκη λοιπόν λιπασμάτων στο υπόστρωμα ενός δέντρου που αρχίζει να μπαίνει σε αδράνεια δεν πρόκειται να αντιστρέψει αυτή την κατεύθυνση και να το κάνει πάλι ενεργό. Η δυνατότητα πρόσληψης θρεπτικών ουσιών (ποσοτικά και χρονικά) θα διαφέρει αρκετά ανάμεσα σε ένα ώριμο και σε ένα νεαρό δέντρο και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει απλώς αυξάνοντας το λίπασμα.
Ρυθμοί απορρόφησης ανάλογα με το είδος
Τα ριζικά συστήματα των διαφόρων φυτών έχουν διαφορετικούς ρυθμούς απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών του εδάφους τους. Για παράδειγμα η ικανότητα κάποιων φυτών να απορροφούν Μαγνήσιο μπορεί να είναι μέχρι και 60 φορές μεγαλύτερη από όσο σε άλλα φυτά. Αυτή είναι μια τεράστια διαφορά. Φυσικά η πλειοψηφία των φυτών που καλλιεργούμε ως bonsaiδεν θα φτάσει ποτέ σε τέτοια επίπεδα διαφορετικότητας, αλλά και πάλι θα εξακολουθούν να υπάρχουν πάντα διαφορές. Επιπλέον, η ικανότητα να απορροφούν ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά από την υψηλή συγκέντρωση κάποιου άλλου. Η ανταπόκριση και απορρόφηση σε υψηλά επίπεδα θρεπτικών ουσιών δεν είναι ισότιμη και μεγαλύτερη από την απαιτούμενη ποσότητα λιπάσματος οδηγεί σε ανισορροπία θρεπτικών ουσιών στο υπόστρωμα και κατ΄επέκταση σε ανισόρροπη ανάπτυξη, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στην υγεία του δέντρου.
Και τέλος
Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους που η απλή εξίσωση ¨περισσότερο λίπασμα = περισσότερη ανάπτυξη¨ δεν ισχύει.
Για να το κατανοήσουμε αυτό καλύτερα ας σκεφτούμε σαν μια απλή αναλογία την ανθρώπινη κατάσταση. Μπορούμε να δώσουμε σε άτομα με νανισμό περισσότερη τροφή και να μεγαλώσουν περισσότερο; Μπορούμε να μεγαλώσουμε περισσότερο και γρηγορότερα το μικρό παιδί μας απλά δίνοντάς του την ποσότητα τροφής που τρώμε οι ίδιοι;
Θα χρησιμοποιήσει απλά μόνο όσο φαγητό χρειάζεται για να αναπτυχθεί σύμφωνα με τους ρυθμούς που επιτρέπει η ηλικία του και το υπόλοιπο θα αποθηκευθεί στο σώμα του ως λίπος. Σίγουρα δεν θα μεγαλώσει περισσότερο.
Και οι δύο, και το άτομο με νανισμό και το παιδί μας θα έχουν αρκετά θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθούν όσο επιτρέπει ο οργανισμός τους, αλλά πάντως όχι περισσότερο.
Φυσικά μπορώ να επιβραδύνω την ανάπτυξή τους μειώνοντας τα θρεπτικά συστατικά. Ούτε το νήπιο γιός μου, ούτε ο πατέρας μου, ούτε και εγώ ο ίδιος χρειαζόμαστε την ποσότητα τροφής που χρειάζεται ο έφηβος γιός μου. Και δεν πρέπει να την πάρουμε.
Πηγές
Evergreengardenworks (Andy Walsh)