Η ΣΩΣΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ & ΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΑ ΜΠΟΝΣΑΙ
Τα μπονσάι είναι σίγουρα δέντρα εξωτερικού χώρου. Για την σωστή ανάπτυξή τους χρειάζονται το φώς του Ήλιου, αέρα, βροχή και δροσιά. Ανέχονται παρ’ όλα αυτά την παραμονή ευκαιριακά σε εσωτερικό χώρο, αν θέλετε να τα απολαύσετε ή να τα επιδεικνύετε.
Μερικά μπονσάι προορίζονται για διάφορους λόγους (π.χ. εκθέσεις, επιδείξεις κλπ) να ζήσουν το ¼ ολόκληρης της ζωής τους σε εσωτερικό χώρο. Ο μέγιστος χρόνος παραμονής τους σε αυτούς τους χώρους όμως, δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δύο με τρεις ημέρες σε κάθε περίσταση. Επομένως, αν επιθυμεί κάποιος να τα εκθέσει μέσα σε εσωτερικό χώρο, καλύτερα να βασιστεί στον εξής ασφαλή κανόνα: δύο ημέρες στον εσωτερικό χώρο και έξι στον εξωτερικό. Επειδή, όπως γράφτηκε, τα μπονσάι δεν είναι δέντρα εσωτερικού χώρου είναι προτιμότερο να διαμορφώσουμε αισθητικά τον εξωτερικό χώρο όπου αναπτύσσονται ούτως ώστε να είναι πιο ευχάριστη η παραμονή και η θέαση των μπονσάι μας σε αυτόν, παράλληλα δε δεν διακινδυνεύουμε την καλή υγεία των δέντρων μας.
Η αιτία για τον οποίο τα μπονσάι δεν θάλλουν σε εσωτερικό χώρο είναι διττή. Τα δέντρα χρειάζονται επαρκή φωτισμό για να παράγουν μέσω της λειτουργίας της φωτοσύνθεσης τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που θα εξασφαλίσουν την ανάπτυξή τους. Αν ο φωτισμός δεν είναι αρκετός, τα μεσογονάτια διαστήματα γίνονται μακρύτερα και η όλη βλαστική ανάπτυξη γίνεται άτακτη στην προσπάθεια του δέντρου να φτάσει στην εντονότερη εστία φωτός. Αυτό δεν είναι ό,τι καλύτερο για τα μπονσάι, στα οποία επιδιώκουμε μια συμπαγή ανάπτυξη. Η πλειονότητα των εσωτερικών χώρων είναι αλήθεια πως δεν έχει επαρκή φωτισμό, αλλά μπορούμε να διορθώσουμε την έλλειψη είτε με τεχνητό φωτισμό, με ειδικές λάμπες, είτε επιλέγοντας, αν υπάρχει, ένα φωτεινό και καλά αεριζόμενο δωμάτιο του σπιτιού ή του γραφείου.
Μια άλλη απαίτηση και χρεία των δέντρων που απουσιάζει από τους εσωτερικούς χώρους είναι η υγρασία. Τα φύλλα των δέντρων έχουν μικρά ανοίγματα στην κάτω πλευρά τους, τα στόματα. Τα στόματα κλείνουν αυτόματα όταν η υγρασία του περιβάλλοντος είναι χαμηλή εμποδίζοντας έτσι την απώλεια υγρασίας από το δέντρο. Όταν η υγρασία αυξηθεί (βροχή, δροσερός αέρας) τα στόματα ανοίγουν, επιτρέποντας έτσι την ανταλλαγή αερίων μέσω των φύλλων διευκολύνοντας με αυτό τον τρόπο το δέντρο να αναπνέει. Οι εσωτερικοί χώροι είναι σχετικώς ξηροί, ξηρότεροι πάντως από όσο χρειάζονται τα δέντρα, ειδικά με τον κλιματισμό, τα στόματα παραμένουν διαρκώς κλειστά και το δέντρο ασφυκτιά. Μολονότι μπορεί να παρέχουμε σχετική υγρασία στα φυτά με διάφορους τρόπους (ψεκάζοντας τα φύλλα καθημερινά, τοποθετώντας το δοχείο επάνω -όχι μέσα- σε δίσκο με νερό, ακουμπισμένο σε χαλίκια ή βότσαλα) μερικά είδη τροπικών ή υποτροπικών δέντρων μπορούν να διατηρηθούν, αλλά η προσπάθεια που καταβάλλουμε για όλα αυτά δεν ισοσταθμίζει το κέρδος, οπότε η καλύτερη και υγιέστερη πρόταση είναι να τοποθετείτε τα δέντρα σας έξω.
Η θέση που θα επιλέξετε να τα βάλετε πρέπει να είναι ηλιόλουστη και καλά αεριζόμενη, αλλά όχι με έντονη ξηρασία. Η ηλιακή ακτινοβολία είναι απαραίτητη για την υγεία και τη σωστή ανάπτυξη των δέντρων. Εν πρώτοις, συμβάλλει στη συμπαγή βλάστηση, παχαίνει τον κορμό και τα κλαδιά και δημιουργεί μικρό και πυκνό φύλλωμα. Έχει βρεθεί ότι οι υπεριώδεις ακτίνες του φάσματος του ηλιακού φωτός καταστέλλουν τη δράση των αυξητικών ορμονών (αυξινών), οι οποίες προάγουν την επιμήκυνση των στελεχών των φύλλων συμβάλλοντας έτσι στη συμπαγή ανάπτυξη. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σε δέντρα που αναπτύσσονται σε μεγάλο υψόμετρο, όπου η ένταση του φωτός είναι ψηλότερη ιδιαίτερα των υπεριωδών ακτίνων.
Αν η θέση που επιλέξατε για το μπονσάι σας δέχεται μονομερώς φωτισμό, τότε είναι καλό να στρέφετε περιοδικά το δέντρο σας από όλες τις όψεις για να δέχεται ισότιμα τον φωτισμό και να έχει μια ομοιόμορφη ανάπτυξη. Το ηλιακό φώς επιπλέον βοηθάει το φυτό να αναπτύξει αντοχή στις ασθένειες και τις προσβολές από τα έντομα.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η τοποθέτηση ενός δέντρου σε απευθείας έκθεση στο ηλιακό φώς συνεπάγεται και την αύξηση της ανάγκης για συχνότερο πότισμα. Για τον λόγο αυτό είναι καλύτερο να προφυλάσσετε το δέντρο σας από τον καυτό απογευματινό καλοκαιρινό Ήλιο παρέχοντάς του σκίαση. Να λαμβάνετε υπόψη σας τις ιδιαίτερες απαιτήσεις κάθε ποικιλίας ή είδους δέντρου. Τα πεύκα ευνοούνται από την έκθεση στο ηλιακό φώς όλη την ημέρα. Τα ανθοφόρα και τα καρποφόρα θέλουν έντονη ακτινοβολία ιδιαίτερα όταν σχηματίζουν τα μπουμπούκια των ανθέων τους, για να παράγουν όμορφα άνθη και καρπούς. Οι αζαλέες, οι πανασέ (ποικιλόχρωμες) ποικιλίες των δέντρων, οι σφένδαμοι, οι οξιές κ.α θέλουν κάποια προστασία από τον απογευματινό Ήλιο γιατί καίει τα φύλλα τους. Τα δέντρα που έχουν χρωματιστό φθινοπωρινό φύλλωμα είναι καλό να τα προφυλάσσουμε το καλοκαίρι και να τους παρέχουμε άφθονο ηλιακό φως προς το τέλος της εποχής, για να τους δώσουμε την δυνατότητα να αναδείξουν τον όμορφο φθινοπωρινό χρωματισμό τους.
Έχει επίσης βρεθεί πως μερικά είδη δέντρων φωτοσυνθέτουν τα μέγιστα σε διαφορετική ένταση φωτός. Επί παραδείγματι, οι σφένδαμοι και οι οξιές φωτοσυνθέτουν καλύτερα σε χαμηλότερη ποσότητα φωτός απ΄ ό,τι τα πεύκα.
Όταν επιλέγετε να σκιάσετε το δέντρο σας, μην το τοποθετήστε στην σκιά ενός μεγαλύτερου δέντρου! Τα φύλλα, οι κουτσουλιές των πουλιών, έντομα και οι ασθένειες του υπερκείμενου δέντρου θα προσγειωθούν στο μπονσάι σας. Όλα τα δέντρα εκκρίνουν κόμμι στα πλαίσια της εκκριτικής λειτουργίας των κυττάρων τους. Το έκκριμα αυτό που όλοι έχουμε δει κολλημένο στο αυτοκίνητό μας όποτε το αφήσαμε κάτω από δέντρο, μπορεί να μην είναι συμβατό με το είδος μπονσάι που έχουμε από κάτω του και να προκαλέσουμε την αναπάντεχη ξήρανσή του. Αν λοιπόν επιλέξουμε να σκιάσουμε το μπονσάι μας, να αποφεύγουμε αυτή των δέντρων.
Άλλος ένας παράγοντας που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας είναι να μην τοποθετούμε το μπονσάι μας δίπλα σε τοίχους από τούβλα, γυάλινα παραπετάσματα ή τσιμεντένιες επιφάνειες, ιδιαίτερα τις ώρες 12:00 με 15:00, και μάλιστα το καλοκαίρι. Η αντανακλώμενη ακτινοβολία θα κάψει πραγματικά το δέντρο σας.
Προτιμότερο είναι να τοποθετείτε το δέντρο σας σε υπερυψωμένη θέση για να το προστατέψετε από τα κατοικίδιά σας, να αποθαρρύνετε τα μυρμήγκια, τα σκουλήκια και άλλα έντομα να αποικίσουν το μπονσάι σας. Ο καλά αεριζόμενος και φωτιζόμενος χώρος είναι πολύ καλύτερος από υπερπροστατευμένες κλειστές γωνιές όπου καιροφυλακτούν ζιζάνια και ασθένειες.
Μην αλλάζετε απότομα τις συνθήκες φωτισμού του δέντρου σας, πχ από μια περιοχή ηπιότερου φωτισμού σε μία εντονότερου, γιατί το δέντρο σας δεν είναι ικανό να ανταποκριθεί άμεσα στις αλλαγές αυτές. Αν κρίνετε ότι το δέντρο σας θέλει πιο πολύ φωτισμό, τότε να το κάνετε σταδιακά ημέρα με την ημέρα. Το αντίθετο, δηλαδή από εντονότερο σε ηπιότερο φωτισμό, δεν είναι βλαπτικό για το φυτό.
Η ιδιομορφία κάθε κλίματος που καλλιεργείτε τα μπονσάι σας παίζει κι αυτή τον ρόλο της στη διατήρηση της καλής υγείας του δέντρου σας. Στην χώρα μας το καλοκαίρι αποτελεί την δυσκολότερη εποχή του χρόνου για τα μπονσάι. Το ξηρό καλοκαίρι και οι καυτεροί άνεμοι προκαλούν το καψάλισμα των φύλλων των δέντρων, οπότε η σκίαση τους είναι επιτακτική. Σε μεγαλύτερα υψόμετρα ή σε βορειότερες περιοχές της χώρας μας τα καλοκαίρια είναι θερμά αλλά και πιο υγρά, οπότε μπορεί να τους παρέχουμε μερική σκίαση κυρίως τις απογευματινές ώρες.
Ο χειμώνας είναι ηπιότερος στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας με μερικές εξαιρέσεις φυσικά. Τα περισσότερα είδη που καλλιεργούμε αντέχουν στον καιρό εκτός από τα τροπικά ή υποτροπικά, που υποφέρουν σε θερμοκρασίες κοντά στον παγετό. Αυτά καλό είναι να τα προστατεύουμε καλύπτοντάς τα με τις ειδικές σακούλες για φυτά που υπάρχουν στο εμπόριο ή να τα τοποθετούμε σε θερμοκήπιο. Οι θερμοκρασίες μεταξύ 4.5-10 βαθμών C είναι οι καταλληλότερες για την περίοδο χειμέριας νάρκης των δέντρων, αλλά οι κάτω των 2 βαθμών C ενδέχεται να αποτελέσουν πρόβλημα για τα δέντρα που καλλιεργούμε σε μικρά δοχεία, τα μπονσάι μας.
Τελευταία αφήνω μια ευχή και μια παράκληση. Επιλέγετε για την συλλογή των μπονσάι σας ή να καλλιεργήσετε είδη φυτών και δέντρων που ευδοκιμούν στο συγκεκριμένο κλίμα ή μικροκλίμα της περιοχής σας. Είναι μια άνιση μάχη να προσπαθείτε από τη μια να κρατήσετε υγιές το δέντρο σας και από την άλλη να περνάτε σε δεύτερη μοίρα την καλλιτεχνική πλευρά του χόμπυ μας, το οποίο συν τω χρόνω παραμελείται ή το κάνουμε δυσκολότερο.