του Brent Walston
Στο άρθρο αυτό περιγράφεται πώς εφαρμόζουμε βασικές αρχές της ανάπτυξης των φυτών στις διάφορες τεχνικές για τη δημιουργία bonsai.
Καλλιέργεια φυτών και μικρών δέντρων για bonsai σημαίνει ότι αναπτύσσουμε ένα πρωταρχικό υλικό, π.χ ένα δεντράκι φυτωρίου, μέχρι του σημείου της τελικής διαμόρφωσης και της τοποθέτησής του σε ένα κατάλληλο pot για bonsai. Το αρχικό αυτό υλικό μπορεί να έχει διάφορα ονόματα, όπως εκπαιδευόμενο δέντρο ή pre-bonsai. Η ιδέα είναι να μεγαλώσουμε ένα μικρό δέντρο για bonsai, παρά για εξωτερικό χώρο τοπίου. Από τη στιγμή που αυτός ο τελικός μας στόχος είναι πολύ διαφορετικός από τους διαμορφωτές εξωτερικών τοπίων και κήπων και την δενδροκομία γενικότερα, οι τεχνικές που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι πολύ διαφορετικές επίσης. Ορισμένα δέντρα, όπως τα πεύκα για παράδειγμα, χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή από το ξεκίνημά τους για να σχηματίσουν αξιόλογα bonsai, ενώ άλλα, όπως τα περισσότερα φυλλοβόλα, είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμα και μπορούν ακόμη να μετατραπούν σε bonsai αφού έχουν ήδη αποκτήσει κάποιο μέγεθος, χωρίς να εκπαιδεύονται ως bonsai.
Η προσέγγιση που θα δοθεί εδώ είναι αυτή της εξήγησης και εφαρμογής κάποιων αρχών της ανάπτυξης των φυτών, έτσι ώστε να μπορούν αυτές να εφαρμοσθούν σε κάθε ιδιαίτερη περίπτωση ανάπτυξης και τελειοποίησης bonsai. Από τη στιγμή που αυτές οι βασικές αρχές γίνουν κατανοητές, αποτελούν ένα πανίσχυρο εργαλείο για τη χειραγώγηση της φυτικής ανάπτυξης. Και τα bonsai είναι ίσως η επιτομή της χειραγώγησης της ανάπτυξης των φυτών.
Αρχή 1
Τα φύλλα ή οι βελόνες αυξάνουν το μέγεθος του ξυλώδους τμήματος του δέντρου και το μέγεθος του ριζικού συστήματος.
Αυτό μπορεί να φαίνεται προφανές, αλλά πολλοί από εμάς αποτυγχάνουν να χρησιμοποιήσουν στο μέγιστο το πλεονέκτημα που προσδίδει η παραπάνω πρόταση.
Εάν θέλουμε έναν πραγματικά μεγάλο και παχύ κορμό δεν θα πρέπει να κλαδεύουμε το δέντρο. Η αφαίρεση των φύλλων θα καθυστερήσει σημαντικά αυτή την αύξηση που επιθυμούμε. Ίσως ακούγεται πολύ απλουστευμένο, δεν παύει όμως να είναι αλήθεια.
Εάν χρειάζεται να κλαδευτούν οι ρίζες, θα πρέπει να αφήνονται τόσα φύλλα, όσα οι ρίζες μπορούν να διατηρήσουν, ώστε να δημιουργηθούν νέες ρίζες όσο το δυνατόν συντομότερα.
Από τη δύναμη και την ικανότητα των ριζών να τροφοδοτούν το δέντρο με νερό και θρεπτικές ουσίες εξαρτάται άμεσα και το μεγάλωμα όλων των τμημάτων ενός φυτού. Έτσι η αφαίρεση φυλλώματος ανάλογου με την ποσότητα ριζών που αφαιρέθηκε αποτρέπει την υπερπροσπάθεια των ριζών για παροχή θρεπτικών συστατικών και τους επιτρέπει να συνεχίσουν να δημιουργούν νέες απολήξεις.
Αρχή 2
Τα φύλλα παράγουν τροφή για το δέντρο, οι ρίζες αποθηκεύουν τροφή για το δέντρο.
Προφανές και πάλι, αλλά ας δούμε τις λεπτομέρειες. Κλάδεμα διαμόρφωσης μεγάλης έκτασης στο τέλος της περιόδου ανάπτυξης, φθινόπωρο και χειμώνα, θα αφήσει όλη την τροφή (θρεπτικά συστατικά που έχουν αποθηκευθεί στις ρίζες) άθικτη για να διεγείρει την νέα ανάπτυξη την άνοιξη.
Μια πλήρης ποσότητα τροφής που δεν έχει να πάει πουθενά, αναγκαστικά θα διεγείρει νέους οφθαλμούς και η νέα ανάπτυξη θα είναι εκρηκτική και πυκνή. Σε μερικά φυλλοβόλα δέντρα μπορεί να δημιουργήσει αρκετά μεγάλες επεκτάσεις νέων στελεχών με σημαντικό μήκος και πάχος.
Αντίθετα δραστικό κούρεμα την άνοιξη, αφού τα νέα φύλλα έχουν ξεπεταχτεί, θα καταναλώσει άσκοπα την αποθηκευμένη ενέργεια που συγκεντρώθηκε στις ρίζες την προηγούμενη χρονιά επειδή, οι ρίζες αντιδρώντας στο χάσιμο φυλλώματος θα αναγκαστούν να στείλουν θρεπτικές ουσίες για ένα δεύτερο κύμα ανάπτυξης και για διέγερση ακόμη περισσότερων οφθαλμών. Αυτή η εξέλιξη θα δημιουργήσει πολύ ασθενική νέα ανάπτυξη και θα καθυστερήσει την συνολική ανάπτυξη του φυτού.
Τώρα, η απουσία ενεργειών κλαδέματος και τον χειμώνα αλλά και την άνοιξη θα οδηγήσει στο να διεγερθεί ο μέγιστος αριθμός οφθαλμών δημιουργώντας φύλλα, κλαδάκια και λουλούδια σε συγκεκριμένα δέντρα. Αυτό θα συμβεί με τη μέγιστη δυνατή διασπορά των θρεπτικών ουσιών από τις ρίζες σε όλα τα τμήματα ενός δέντρου (λιγότερη ενέργεια για κάθε επιμέρους τμήμα) και το αποτέλεσμα θα είναι μικρότερα φύλλα και μικρότερα μεσοκόμβια διαστήματα στα νεοσχηματιζόμενα κλαδιά.
Επιπλέον περιορίζοντας τις ρίζες σε ένα pot για bonsai, μειώνουμε την ικανότητά τους για αποθήκευση περίσσειας τροφής και σε αντάλλαγμα έχουμε μείωση του μεγέθους των φύλλων και των μεσοκόμβιων διαστημάτων ακόμη περισσότερο. Αυτός είναι και ο βασικός μηχανισμός νανοποίησης ενός δέντρου bonsai.
Παράδειγμα σε ένα συγκεκριμένο δέντρο που εκπαιδεύεται για bonsai σε μία περίοδο ετών
Αύγουστος 2006: Μετά από ισχυρή ανάπτυξη την άνοιξη και το καλοκαίρι το δέντρο κλαδεύτηκε δραστικά. Αυτή η διαδικασία να αφεθεί το δέντρο να αναπτυχθεί ανεπηρέαστο και μετά να κλαδεύεται σε μεγάλο σχετικά βαθμό επαναλαμβάνεται αρκετές φορές για να επιτευχθεί πυκνότητα και διακλάδωση στα κλαδιά.
Ιανουάριος 2008: 18 μήνες μετά και από το δέντρο έχει κλαδευτεί η ανάπτυξη του 2007 και έχει γίνει ένα βασικό συρμάτωμα. Επίσης, αφού νέοι οφθαλμοί δημιουργήθηκαν χαμηλότερα, ο κορμός μειώθηκε ελαφρά σε ύψος.
Ιούλιος 2008: Καθώς κάθε μήνας ανάπτυξης περνά, το δέντρο γεμίζει με νέα κλαδάκια και φύλλωμα αργά αλλά σταθερά.
Απρίλιος 2009: Το δέντρο έχει πλέον μεταφυτευθεί σε ένα μικρό στρογγυλό pot και νέα ανοιξιάτικα φύλλα έχουν ανοίξει.
Απρίλιος 2011: Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει σε αυτές τις τελευταίες εικόνες, παρά την σχετικά λεπτή διάμετρο ο κορμός δείχνει ισχυρός και σε αρμονία και σωστή προοπτική με τα νέα κλαδιά και φύλλωμα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με το κατάλληλο κλάδεμα για δημιουργία νέων κλαδιών όταν το δέντρο πρωτοήλθε στην κατοχή μας.
Απρίλιος 2013
Αρχή 3
Η μειωμένη ανάπτυξη μικρών κλαδιών πάντα θα παραμένει μειωμένη.
Αυτή η αρχή δεν είναι και τόσο προφανής και στην πραγματικότητα παραβλέπεται συχνά στη δημιουργία bonsai. Όταν ένα μικρό κλωνάρι σχηματίζεται ως αποτέλεσμα περιορισμένων συνθηκών ανάπτυξης, κρατάει σχεδόν πάντα αυτό τον χαρακτήρα, ακόμη και αν το δέντρο ανανεώνεται από πιθανή μεταφύτευση ή τοποθέτηση στο έδαφος για μεγάλωμα.
Η νέα, συνήθως η κορυφαία ή ακριανή ανάπτυξη, είναι αυτή που θα είναι έντονη, αλλά τα μικρά κλωνάρια θα παραμείνουν ανεπηρέαστα. Για αυτό τον λόγο μπορούμε να ενθαρρύνουμε τη δημιουργία μιας ομάδας μικρών κλαδιών χαμηλά στο δέντρο, να το φυτέψουμε στο έδαφος και να καλλιεργήσουμε ένα κλαδί θυσία πιο ψηλά στον κορμό ή μία κορυφή, ώστε να δημιουργήσουμε μια σημαντική αύξηση του πάχους του κορμού.
Τότε, αφού αυτός ο στόχος επιτευχθεί, μπορούμε να αφαιρέσουμε το θυσιαζόμενο κλαδί ή να κλαδέψουμε την κορυφή, αφού επιτέλεσαν τον σκοπό τους. Αυτό που θα μας μείνει θα είναι ένας κωνικός κορμός με αξιοσημείωτο πάχος και μικρά όμορφα κλαδάκια γύρω του για περαιτέρω διαμόρφωση και αύξηση της διακλάδωσής τους.
Πάντως αυτό το σχέδιο θα δουλέψει μόνο αν δεν επιτρέψουμε σε πάρα πολλούς οφθαλμούς στα μικρά κλαδιά να ανοίξουν και να δημιουργήσουν έντονη ανάπτυξη στην περιοχή. Τα κλωνάρια αυτά θα παραμείνουν έτσι σε μικρό μέγεθος αλλά κάπως αυξημένα σε διάμετρο, που είναι και το ζητούμενο στις περισσότερες περιπτώσεις bonsai.
Επίλογος
Αυτές οι λίγες αρχές που αναφέραμε μπορεί να ακούγονται απλοϊκές, αλλά αποτελούν στην πραγματικότητα το γνωστικό υπόβαθρο για μια αποτελεσματική χειραγώγηση των μικρών δέντρων και φυτών στην προσπάθειά μας να τα μετατρέψουμε σε bonsai. Με λίγη επιπλέον σκέψη και παρατήρηση των φυτών μας θα είμαστε ικανοί να τις εφαρμόσουμε αποτελεσματικά.
Πηγές
evergreengardenworks.com
bonsai4me.com